ครั้งที่แล้ว ผมได้พูดถึงหลักการและคำแนะนำบางประการ เพื่อยกระดับการบริหารความเสี่ยง ไปสู่การบริหารเชิงรุกอย่างเป็นระบบ โดยนำเสนอคำแนะนำในกรณีที่องค์กรสามารถยกระดับการบริหารความเสี่ยง จากน้อยไปสู่การบริหารความที่สร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่องค์กรไปแล้วนั้น สำหรับครั้งนี้ ผมจะขอต่อด้วยการยกระดับการบริหารความเสี่ยง กรณีที่จะสามารถปลูกฝังให้การบริหารความเสี่ยงเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมที่นำไปสู่การสร้างสรรค์มูลค่าให้แก่องค์กร (Value Creation) ซึ่งสามารถพิจารณาได้จากหลักการและคำแนะนำบางประการ ดังนี้

กรณีที่ 2 การยกระดับการบริหารความเสี่ยงที่ดีในระดับที่สามารถปลูกฝังให้การบริหารความเสี่ยงเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมที่นำไปสู่การสร้างสรรค์มูลค่าให้แก่องค์กร

1. กระบวนการบริหารความเสี่ยง เป็นกิจกรรมประจำวันของทุกหน่วยงาน และเป็นส่วนที่สำคัญของการพิจารณาผลตอบแทน และ/หรือความดีความชอบ

1.1 การมีแผนงานในการประเมินผลการดำเนินงานของแต่ละบุคคล หรือสายงานในองค์กรที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการบริหารความเสี่ยง โดยมีประเด็นในการประเมิน เช่น ความรับผิดชอบและการสนับสนุนกระบวนการบริหารความเสี่ยง และกรอบการบริหารความเสี่ยงที่แต่ละบุคคลหรือสายงานมีต่อองค์กร และการวัดระดับของความเสี่ยงที่บุคคล หรือสายงานนั้นเป็นผู้รับผิดชอบ ว่าความเสี่ยงได้รับการจัดการอย่างมีประสิทธิผลเพียงใด

องค์กรจะต้องเน้นความสำคัญของกระบวนการบริหารความเสี่ยง โดยถือเป็นส่วนสำคัญของการพิจารณาผลตอบแทนหรือความดีความชอบ โดยในแต่ละสายงานที่เกี่ยวข้องกับความเสี่ยงระดับองค์กร จะมีการถ่ายทอดตัวชี้วัดด้านการบริหารความเสี่ยงลงสู่ระดับสายงานดังกล่าว การเชื่อมโยงผลตอบแทนกับระดับความเสี่ยงที่สามารถลดลงได้ในแต่ละปัจจัยเสี่ยงของแต่ละสายงานนั้น ควรกำหนดให้ชัดเจน และการประเมินผลด้านการบริหารความเสี่ยงที่ถือเป็นส่วนหนึ่งของตัวชี้วัดของสายงานนั้น ๆ โดยเฉพาะผลงานด้านการบริหารความเสี่ยงกับแรงจูงใจพิเศษ

1.2 มีการกำหนดเป้าหมายร่วมกันในแต่ละหน่วยงาน เพื่อนำไปสู่การบริหารความเสี่ยงขององค์กรโดยรวม และมีการติดตามประเมินผลงานอย่างต่อเนื่อง ซึ่งการยกระดับการบริหารความเสี่ยงองค์กรจะต้องมีหลักฐานชัดเจนในการกำหนดเป้าหมายร่วมกันในแต่ละหน่วยงาน เพื่อนำไปสู่การบริหารความเสี่ยงขององค์กรโดยรวม โดยมีการถ่ายทอด (Deploy) เป้าหมายของตัวชี้วัดองค์กรลงสู่สายงานต่าง ๆ รวมถึงมีการถ่ายทอด Risk Appetite ระดับองค์กรลงสู่สายงานต่าง ๆ ด้วยเช่นกัน

2. การบริหารเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการจัดการที่ดี

2.1 คณะกรรมการจัดให้มีกระบวนการสร้างความมั่นใจถึงความสมดุล ระหว่างผลตอบแทนจากการลงทุนและการจัดการด้าน IT กับความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น องค์กรควรแสดงให้เห็นถึงการที่คณะกรรมการมีกระบวนการสร้างความมั่นใจถึงความสมดุลระหว่างผลตอบแทนจากการลงทุน และการจัดการด้าน IT กับความเสี่ยงที่จะเกิดขึ้น มีการศึกษาผลตอบแทนด้านการลงทุนด้าน IT ในมุมของผลประโยชน์ ทั้งที่เป็นตัวเงินและมิใช่ตัวเงิน รวมถึงการพิจารณาในเชิงของการระบุความเสี่ยง การประเมินความรุนแรง และการบริหารความเสี่ยง

2.2. Board มีการสร้างเกณฑ์วัดคุณภาพงานและผลสำเร็จของกลยุทธ์ หรือนโยบายและการจัดการด้าน IT ตามที่กำหนดไว้ ฝ่ายบริหารมีการประเมินศักยภาพของ IT และการจัดการอย่างสม่ำเสมอ ทั้งทางด้านการเงินและมิใช่การเงิน ผ่านคณะกรรมการด้าน IT โดยในแผนแม่บท IT ต้องมีการกำหนด KPIs และ Outcome ของแผนงาน/โครงการไว้ชัดเจน และมีการประเมินอย่างต่อเนื่อง

2.3. การดำเนินงานตามแผน ISO 27001 ดีกว่าเป้าหมายที่กำหนดไว้ในแผนประจำปีบัญชี องค์กรมีการจัดทำแผนความมั่นคงปลอดภัยระบบเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT Security Plan) ตามแนวทางของมาตรฐาน ISO 21001 โดยมีการดำเนินงานตามแผนงาน/โครงการ ได้ดีกว่าเป้าหมายที่กำหนดไว้

3. มีการบริหารความเสี่ยงและมีการสนับสนุนการบริหารความเสี่ยง เพื่อสร้างสรรค์มูลค่าให้กับองค์กร (Value Creation) ซึ่งมูลค่า (Value) ขององค์กรอาจพิจารณาได้จาก Value ที่องค์กรระบุไว้ รวมถึงการที่องค์กรมีการบริหารความเสี่ยงของการสูญเสีย “โอกาสของธุรกิจ” การที่องค์กรสามารถพลิกผันเหตุการณ์/วิกฤติให้เป็นโอกาสทางธุรกิจ หรือการที่องค์กรมีการบริหารความเสี่ยง เพื่อสร้างความมั่นใจถึงการเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้ (Learning Organization) เพื่อการสร้างสรรค์/นวัตกรรม (Innovation)

องค์กรมีการบริหารความเสี่ยง เพื่อสร้างความมั่นใจถึงการเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้ มีการบริหารจัดการความรู้ โดยการส่งเสริมพัฒนาทักษะ ความสามารถ ความคิดสร้างสรรค์ของบุคลากร รวมถึงการส่งเสริมและสร้างบรรยากาศ เพื่อก่อให้เกิดนวัตกรรมและการสร้างสรรค์ขององค์กร โดยจัดให้พนักงานเข้ารับการอบรมในเรื่องต่าง ๆ รวมถึงองค์กรสามารถบริหารความเสี่ยงโดยผ่าน SWOT ขององค์กรวิเคราะห์ถึงโอกาสในการที่จะสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับองค์กรอย่างชัดเจน

สวัสดีครับ วันนี้เราจะมาพูดคุยกันถึงคำแนะนำในการยกระดับการบริหารความเสี่ยงของหน่วยงาน/องค์กร บางประการ ที่จะสามารถเพิ่มประสิทธิภาพ เพื่อยกระดับการบริหารความเสี่ยงขององค์กรไปสู่ระดับการบริหารความเสี่ยงที่สามารถสร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่องค์กรได้ โดยมีหลักการพิจารณาง่าย ๆ ที่ผมจะนำเสนอต่อจากครั้งที่แล้ว ดังนี้

5. การบริหารเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการจัดการที่ดี

5.1. ก) องค์กรมีการประเมินผลฝ่ายบริหารในการจัดการกับความเสี่ยง และปัญหาที่อาจเกิดขึ้นทางด้าน IT โดยมีระบบการจัดการดำเนินธุรกิจอย่างต่อเนื่อง (Business Continuity Management : BCM) ของงานหลัก ๆ ทุกด้าน และควรมีการวิเคราะห์ผลกระทบต่อธุรกิจ (Business Impact Analysis : BIA) เพื่อให้ความมั่นใจอย่างสมเหตุสมผลว่า ธุรกิจจะไม่มีปัญหาในสถานการณ์ฉุกเฉินต่าง ๆ อย่างเป็นรูปธรรม เป็นต้น โดย BCM มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ธุรกิจสามารถดำเนินการได้อย่างต่อเนื่องด้วยการจัดการที่ดี (ด้าน IT, IT Related และ Non – IT จากสถานการณ์ต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ )

ทั้งนี้องค์กรควรมีการดำเนินงานด้าน IT ตามแผนแม่บทเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร รวมทั้งการพัฒนากระบวนการประเมินความเสี่ยง ด้านความมั่นคงปลอดภัยระบบเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ตามมาตรฐานความมั่นคงปลอดภัย ISO/IEC 27001 ที่ดำเนินงานตามระบบจัดการดำเนินธุรกิจอย่างต่อเนื่องของงานหลักทุก ๆ ด้าน และมีการวิเคราะห์ผลกระทบต่อบริษัท การดำเนินกิจกรรมเพื่อลดความเสี่ยง รวมถึงการติดตามประเมินผล

ข) องค์กรมีการกำหนดกรอบการดำเนินงานการบริหารความต่อเนื่องทางธุรกิจ ตามแผนงานการบริหารความต่อเนื่องทางธุรกิจ (Business Continuity Management : BCM) และดำเนินการวิเคราะห์ – ประเมินผลกระทบต่อการหยุดชะงักการดำเนินงานที่สำคัญ ซึ่งประกอบด้วย การประเมินความเสี่ยง (Risk Assessment) การวิเคราะห์ผลกระทบทางธุรกิจ ( Business Impact Analysis: BIA ) และการวิเคราะห์และระบุงานที่สำคัญ (Critical Business Function) โดยวิเคราะห์ผลกระทบทางธุรกิจ ( Business Impact Analysis: BIA ) ซึ่งพิจารณาจากระบบหลัก ที่มีผลกระทบโดยตรงในระยะเวลาสั้นต่อการดำเนินงาน โดยเน้นเรื่อง Time Critical (Maximum Tolerable Period of Disruption : MTPD) เป็นหลัก และให้ความสำคัญต่อผลกระทบทางการเงินและผลกระทบต่อการดำเนินงานขององค์กร

5.2. 1) Board มีการจัดการที่ดีถึงกลยุทธ์ทางด้าน IT คือ ได้มีการจัดทำแผนแม่บทเทคโนโลยีสารสนเทศ และดำเนินงานตามแผน โดยเป็นแผนเชิงกลยุทธ์ ซึ่งได้พิจารณาถึงการเปลี่ยนแปลงสภาวะแวดล้อมด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารที่มีผลกระทบต่อการดำเนินธุรกิจ ทั้งในปัจจุบันและอนาคต โดยคณะกรรมการฯ มีบทบาทสำคัญ เพราะเป็นผู้ควบคุมดูแลตัดสินใจเรื่องนโยบาย รวมถึงแต่งตั้งฝ่ายจัดการ เพื่อจัดการงานประจำ ดังนั้น คณะกรรมการฯ จึงสามารถบริหารจัดการและติดตามประเมินผลการดำเนินงานโครงการด้าน IT ที่อยู่ในแผนแม่บทเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ด้วยการติดตามและรายงานผลการดำเนินงานโครงการตามแผนธุรกิจ ซึ่งมีโครงการคลอบคลุมการดำเนินงานทั้งหมด รวมทั้งโครงการที่อยู่ในแผนแม่บทเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเป็นไปอย่างเป็นระบบและสอดคล้องกัน

2) คณะกรรมการองค์กรแต่งตั้ง คณะอนุกรรมการกำหนดกลยุทธ์ด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ (IT Strategy Committee) เพื่อกลั่นกรองงานด้าน IT โดยมี CIO มีอำนาจหน้าที่ เช่น ให้คำปรึกษาแนะนำ และนำเสนอข้อมูลเชิงลึกด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ (IT) แก่คณะกรรมการองค์กร ในเรื่องการพัฒนาเชิงลึกของ IT ความสอดคล้องของ IT กับทิศทางการดำเนินกิจการขององค์กร การมีทรัพยากรด้าน IT ที่พอเพียงและเหมาะสม รวมทั้งทักษะที่จำเป็น และ IT Infrastructure ประโยชน์ที่ได้รับจากการลงทุนด้าน IT ความเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับ IT และความเสี่ยงที่เกิดจากการไม่ปฏิบัติตามนโยบายด้าน IT

5.3. ฝ่ายบริหารมีการประเมินศักยภาพของ IT และการจัดการความมั่นคงปลอดภัย และกฎเกณฑ์ด้าน IT อย่างสม่ำเสมอ ทั้งทางด้านการเงินและมิใช่การเงิน เช่น อัตราการเพิ่มของผลตอบแทนที่ได้จากการลงทุน ทางด้าน IT และระยะเวลาของการเปลี่ยนแปลง กระบวนการและระบบการทำงาน เป็นต้น โดยฝ่ายบริหารจะต้องมีการประเมินศักยภาพ และความคุ้มค่าของการใช้ IT และการจัดการอย่างสม่ำเสมอ ทั้งทางด้านการเงินและมิใช่การเงิน เพื่อการตัดสินใจของคณะกรรมการและผู้บริหารระดับสูง ในเชิงวิเคราะห์เปรียบเทียบกับวัตถุประสงค์และเป้าหมาย อันได้แก่ การนำเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารที่เหมาะสมมาใช้งาน เพื่อพัฒนาระบบงานด้านต่าง ๆ ให้มีประสิทธิภาพ มีคุณภาพที่สอดคล้อง และรองรับต่อความต้องการของลูกค้า และทันต่อการเปลี่ยนแปลง โดยการนำ IT มาช่วยสนับสนุน หรือพัฒนาให้การปฏิบัติงานประจำมีความสะดวก รวดเร็ว ลดระยะเวลาในการทำงาน หรือลดความซ้ำซ้อนในการดำเนินงาน ซึ่งเป็นการใช้งานระบบ IT ทั้งทางด้าน Admin และงานด้านสนับสนุนภารกิจหลัก

5.4. การดำเนินงานตามแผน ISO 27001 เป็นไปตามเป้าหมายที่กำหนดไว้ในแผนประจำปี คือองค์กรได้มีการจัดทำแผนการรักษาความมั่นคงปลอดภัยของระบบเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ตามแนวทางของมาตรฐาน ISO 17799 โดยมีการดำเนินการตามแผนงาน/โครงการ ซึ่งประกอบด้วยแผนงาน/โครงการสำหรับระบบงานหลักและระบบงานรอง

6. ผลการบริหารความเสี่ยงที่เกิดขึ้นจริงดีกว่าแผนฯ ในปัจจัยเสี่ยงที่มีความรุนแรงสูง (อยู่ในดุลยพินิจของคณะอนุกรรมการ) และดีขึ้นจากอดีตที่ผ่านมา โดยผลการบริหารความเสี่ยงในทุกปัจจัยเสี่ยงขององค์กร มีระดับความรุนแรงลดลงทุกปัจจัยเสี่ยง ซึ่งในทุกปัจจัยเสี่ยงขององค์กรมีการระบุอย่างชัดเจน ถึงระดับความรุนแรงของความเสี่ยงทั้งก่อนและหลังการบริหารฯ โดยที่ระดับความรุนแรงก่อนและหลังบริหารความเสี่ยงแล้วนั้น องค์กรสามารถบริหารฯ ได้มีระดับความรุนแรงหลังบริหารความเสี่ยงลดลงจากก่อนบริหารความเสี่ยง รวมถึงองค์กรได้มีการดำเนินการตามแผนครบทุกกิจกรรม และมีผลการดำเนินงานดีกว่าเป้าหมายที่กำหนดไว้