สวัสดีครับท่านผู้บริหาร ผู้ตรวจสอบ และผู้อ่านทุกท่าน สำหรับการประเมินผลการบริหารจัดการสารสนเทศของรัฐวิสาหกิจ ปี 2553 นี้ จะมีเกณฑ์ในการพิจารณาที่ี่เกี่ยวข้องกับการจัดการระบบสารสนเทศอยู่หลายด้านด้วยกัน ซึ่งผมได้นำเสนอประเด็นที่จะต้องพิจารณากันไปแล้ว ในด้านของระบบสารสนเทศที่สนับสนุนการบริหารจัดการ ระบบสารสนเทศที่สนับสนุนการบริหารความเสี่ยง ระบบสารสนเทศที่สนับสนุนการควบคุมและการตรวจสอบภายใน

วันนี้ผมจะำนำเสนอต่อในด้านของระบบสารสนเทศที่ตอบสนองต่อความต้องการของผู้มีส่วนได้เสียจากภายนอกองค์กร และนโยบายต่าง ๆ ของรัฐบาล ที่องค์กรจะต้องพิจารณาและนำไปปฏิบัิติเืพื่อให้ได้ตามเกณฑ์การประเมินผลฯ ปี 2553 กันครับ

2.5 ระบบสารสนเทศที่ตอบสนองต่อความต้องการของผู้มีส่วนได้เสียภายนอกองค์กร รวมถึงนโยบายต่างๆ ของรัฐบาล

ระบบสารสนเทศที่ตอบสนองต่อความต้องการผู้รับบริการ ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียภายนอกองค์กร และประชาชน รวมถึงนโยบายต่างๆ ของรัฐบาล เป็นส่วนหนึ่งของการประเมินระบบสารสนเทศที่สนับสนุนการดำเนินงานตามพระราชกฤษฎีกาว่าด้วยหลักเกณฑ์และวิธีการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี พ.ศ. 2546 ซึ่งประกอบด้วย

2.5.1 การลดขั้นตอนและการอำนวยความสะดวกแก่ผู้รับบริการ / ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียภายนอกองค์กร และประชาชน

• การลดระยะเวลาในการให้บริการแก่ผู้ใช้บริการ / อนุมัติ / อนุญาต

เป็นระบบสารสนเทศหรือเทคโนโลยีใดก็ตามที่นำมาใช้ในการสนับสนุนรัฐวิสาหกิจเพื่อที่จะสามารถลดระยะเวลาในการให้บริการ / อนุมัติ / อนุญาต แก่ผู้ใช้บริการได้ เพื่อก่อให้เกิดความสะดวกรวดเร็วในการปฏิบัติงาน และได้รับความพึงพอใจจากผู้ใช้บริการ

กระบวนการในการที่จะนำระบบหรือเครือข่ายสารสนเทศ (Application Program and Information Network) เข้ามาใช้ในการลดระยะเวลาในการให้บริการนั้น มีอยู่หลายวิธีด้วยกัน เช่น การนำระบบคอมพิวเตอร์มาช่วยลดขั้นตอนการทำงาน ระบบคอมพิวเตอร์ที่สามารถตรวจสอบความถูกต้องจากข้อมูลของผู้ใช้บริการ และสามารถที่จะสรุปได้ว่าควรให้ดำเนินการต่อหรือไม่ควรให้ดำเนินการต่อ หรือการใช้เครือข่ายต่างๆ (Internet / Extranet) เข้ามาเชื่อมต่อ หากลักษณะของการให้บริการสามารถให้บริการผ่านเครือข่ายได้ ทำให้ลดระยะเวลา ระยะทาง ฯลฯ ดังเช่นการขอข้อมูลจากกรมทะเบียนการค้า ซึ่งมีข้อมูลให้บริการดาว์นโหลดผ่านทางอินเทอร์เน็ต เป็นต้น

แนวทางโดยสรุป : การนำระบบหรือเทคโนโลยีสารสนเทศเข้ามาใช้สนับสนุนในการลดระยะเวลาในการให้บริการ / อนุมัติ / อนุญาต แก่ผู้ใช้บริการได้ โดยมีการกำหนดว่าจะลดในขั้นตอนใด เป็นเวลาเท่าไร ทำให้ผู้ใช้บริการเกิดความพึงพอใจ เกิดผลสัมฤทธิ์ และความคุ้มค่าต่อภารกิจของรัฐ ทำให้สามารถดำเนินงานได้ทันต่อสถานการณ์

ตัวอย่าง : การมีระบบบริการแบบอัตโนมัติซึ่งผู้ใช้บริการจะได้รับคำตอบและใช้บริการจากระบบได้ด้วยตนเอง ไม่ต้องใช้เจ้าหน้าที่คอยให้บริการ หรืออาจจะบริการแบบกึ่งอัตโนมัติ ประชาชน บริษัทเอกชน และหน่วยงานอื่นๆ สามารถเชื่อมโยงเข้ามาใช้บริการได้ทั้งทาง Intranet/Internet ซึ่งจากเดิมต้องเดินทางมาใช้บริการที่องค์กร ซึ่งอาจจะต้องใช้เวลาประมาณ 2-3 ชั่วโมง ซึ่งเมื่อนำระบบบริการแบบอัตโนมัติมาใช้ ทำให้สามารถลดเวลาในการดำเนินการได้ เหลือแค่ครึ่งชั่วโมง เป็นต้น ดังตัวอย่างจากบริษัท GUESS ที่ผลิตและขายเสื้อผ้าประเภทยีนส์ โดย GUESS ใช้ระบบและอุปกรณ์ Network ของ Cisco System ซึ่งใช้สำหรับสร้างเครือข่ายภายในบริษัท และอินเทอร์เน็ต สำหรับติดต่อกับ ลูกค้า กับ Supplier และใช้ Software ของ PeopleSoft และ Commerce One ในการสร้าง Website Apparel Buying Network (www.Apparelbuy.com) ซึ่งมีระบบที่เรียกว่า Guess’s core order processing system ทำให้ทั้งลูกค้า ร้านค้าขายปลีก รวมทั้ง Supplier สามารถติดต่อบริษัท ทั้งในเรื่องของการสั่งซื้อสินค้า การตรวจสอบ Catalog สินค้า และการจัดส่งได้ตลอด 24 ชั่วโมง ผ่านทางเว็บไซต์ของบริษัทได้ ส่งผลให้บริษัทสามารถเพิ่มยอดบริการ ยอดขาย รายได้ และลดต้นทุนในส่วนของกระบวนการสั่งซื้อสินค้า และอื่นๆ

ในกรณีที่แผนงานไม่ชัดเจน หรือ ผลลัพธ์ไม่สอดคล้องกับหัวข้อประเมิน จะพิจารณาจาก :
– มีการดำเนินการลดระยะเวลาการให้บริการได้ในส่วนของผู้ใช้บริการภายนอกโดยเห็นผลอย่างชัดเจนและมีการสำรวจหรือหลักฐานอ้างอิงว่าผู้ใช้บริการภายนอกได้มีความพึงพอใจ

• ความสะดวกในการให้บริการ เช่น การนำระบบสารสนเทศเข้ามาช่วยการสื่อสารภายนอกองค์กร การติดต่อกับรัฐวิสาหกิจได้หลายช่องทาง หรือ การให้บริการ Online

ระบบสารสนเทศที่สามารถนำเข้ามาช่วยในการให้บริการผู้รับบริการภายนอกองค์กร (ประชาชน ลูกค้า ผู้ใช้บริการ หรือบริษัทคู่ค้า ฯลฯ) ได้อย่างรวดเร็ว รวมทั้งระบบสารสนเทศที่ช่วยในการสื่อสารภายนอกองค์กร โดยการสื่อสารระหว่างกันนั้น ข้อมูลสามารถถูกส่งออกไปได้ยังส่วนต่าง ๆ อย่างง่ายดาย ซึ่งองค์กรต่าง ๆ มีแนวโน้มที่จะเปลี่ยนรูปแบบการดำเนินธุรกิจมาเป็นแบบนี้มากขึ้นทุกขณะ เพื่อความสะดวกในการบริการจัดการและความสัมพันธ์ที่ดีกับลูกค้า

แนวทางโดยสรุป : เพื่อให้ผู้ใช้บริการสามารถติดต่อกับรัฐวิสาหกิจได้หลายช่องทาง และให้บริการผ่านทางช่องทางอิเล็กทรอนิกส์ด้วยความรวดเร็ว รวมทั้งมีความสะดวกในการใช้บริการ และสามารถสื่อสารกับภายนอกองค์กรเพื่อเป็นการให้ข้อมูลกับผู้มีส่วนได้เสียให้เกิดความเข้าใจ รวมทั้งการแจ้งข่าวสาร การประชาสัมพันธ์ต่างๆ นอกจากนี้ยังรวมถึงการประสานงานกับภายนอกองค์กรเพื่อให้การดำเนินงานมีประสิทธิภาพมากขึ้น
ตัวอย่าง : การแจ้งข้อมูลข่าวสารให้ผู้สนใจหรือผู้รับบริการทราบผ่านทาง e-mail และเว็บไซต์อย่างสม่ำเสมอ รวมถึงการเชื่อมโยงข้อมูลสำหรับการสื่อสารกับบริษัทคู่ค้าได้โดยตรงโดยไม่ต้องใช้สื่อตัวกลางและขั้นตอนการสื่อสารตัวกลางที่มีประสิทธิภาพต่ำทั้งหลาย นอกจากนี้องค์กรสามารถจัดตั้งเว็บไซต์ที่ทำงานและพร้อมให้บริการแก่ลูกค้าได้ตลอดเวลา

ในกรณีที่แผนงานไม่ชัดเจน หรือ ผลลัพธ์ไม่สอดคล้องกับหัวข้อประเมิน จะพิจารณาจาก :
– มีการให้ความสะดวก Stakeholder เท่าที่พึงกระทำได้ โดยการให้บริการ Online และการติดต่อรัฐวิสาหกิจได้หลายช่องทางและมีการสำรวจหรือหลักฐานอ้างอิงว่าทุก Stakeholder มีความพึงพอใจ
– มี Website (คุณภาพของ Website ประเมินที่ 2.5.4)
– มีระบบ E-mail แจ้งข่าวให้บุคคลภายนอกที่สนใจ หรือ webboard ให้แสดงความคิดเห็น
– มี Call Center

• การเชื่อมโยงข้อมูลกับหน่วยงานอื่นเพื่อลดความซ้ำซ้อนของงาน / เอกสารที่ประชาชนต้องมาติดต่อ

เป็นการเชื่อมโยงข้อมูลกับหน่วยงานอื่น ซึ่งแต่ละหน่วยงานจะต้องมีระบบการจัดการฐานข้อมูล Database Management System (DBMS) ทำให้สามารถแลกเปลี่ยนและใช้ข้อมูลร่วมกันได้ ลดความซ้ำซ้อนในการจัดเก็บของข้อมูล (Data Redundancy) และลดเอกสารที่ประชาชนจำเป็นต้องใช้ในการติดต่อ ก่อให้เกิดความสะดวกรวดเร็ว ลดค่าใช้จ่าย และเกิดความพึงพอใจต่อผู้ใช้บริการ

โดยแต่ละหน่วยงานจะต้องมีระบบการจัดการฐานข้อมูล (DBMS) ที่จะใช้สำหรับจัดเก็บข้อมูล และระบบเครือข่าย (Network) ที่ใช้สำหรับเชื่อมโยงและดึงข้อมูลกับหน่วยงานต่างๆ และแต่ละหน่วยงานจะต้องมีการตกลงกันในเรื่องของมาตรฐานรูปแบบของข้อมูล (Data Definition) ที่จะใช้ร่วมกันด้วย รวมถึงการกำหนดมาตรฐานของการเข้าถึงข้อมูลในเบื้องต้นด้วย

แนวทางโดยสรุป : การเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างรัฐวิสาหกิจกับหน่วยงานอื่น โดยผ่านทางเครือข่ายสารสนเทศ เพื่อทำให้สามารถใช้ข้อมูลร่วมกันได้ และสามารถลดความซ้ำซ้อนของงาน รวมถึงเอกสารที่ประชาชน / ผู้ใช้บริการ ต้องใช้ในการติดต่อ ก่อให้เกิดความสะดวกรวดเร็วในการปฏิบัติงานให้แก่ประชาชน/ผู้ใช้บริการ เกิดผลสัมฤทธิ์และความคุ้มค่าต่อภารกิจของรัฐ ทำให้สามารถดำเนินงานได้ทันต่อสถานการณ์

ตัวอย่าง : บริษัทเอกชนต้องการข้อมูลปริมาณข้าวในแต่ละปีของประเทศไทยที่ผลิตและส่งออกได้ จึงทำการขอข้อมูลจากกระทรวงเกษตร กระทรวงเกษตรจึงดึงข้อมูลการส่งออกข้าวจากกรมการค้าต่างประเทศ แล้วก็ให้ข้อมูลแก่บริษัทเอกชนนั้น เป็นการลดขั้นตอน และเอกสารอื่นๆของทางราชการที่ทางกระทรวงเกษตรต้องใช้ในการขอข้อมูลการส่งออกข้าวจากกรมการค้าต่างประเทศ อีกตัวอย่างได้แก่ระบบ EDI (Electronic Data Interchange) ของกรมศุลกากร ซึ่งเป็นหน่วยงานแรกที่นำระบบ EDI มาใช้ ระบบ EDI เป็นวิธีการดำเนินธุรกิจ ซึ่งทุกกิจกรรมนับตั้งแต่การสั่งสินค้า จนถึงการจ่ายเงินจะกระทำโดยการแลกเปลี่ยนข้อมูลธุรกิจ ผ่านคอมพิวเตอร์ขององค์กรที่เกี่ยวข้อง โดยแทนที่วิธีการเดินเอกสารแบบเดิม ซึ่งจากข้อมูลของกรมศุลกากรในส่วนของประโยชน์ที่ได้รับ คือ สามารถออกของได้รวดเร็ว ลดความผิดพลาดของข้อมูล ลดต้นทุนการบริหารสินค้าคงคลัง ลดค่าใช้จ่ายทางด้านเอกสาร ประหยัดเวลาในการติดต่อ มีระบบข้อมูลข่าวสารที่ทันสมัย และได้เปรียบคู่แข่งที่อยู่นอกระบบ

ในกรณีที่แผนงานไม่ชัดเจน หรือ ผลลัพธ์ไม่สอดคล้องกับหัวข้อประเมิน จะพิจารณาจาก :
– มีการเชื่อมโยงข้อมูลกับหน่วยงานภายนอก/หน่วยงานอื่นเพื่อช่วยลดความซ้ำซ้อนของงาน/เอกสารที่ประชาชนต้องมาติดต่อและสามารถดำเนินการได้จริง ทำให้ผู้ใช้บริการ/ประชาชนได้รับความครบทุกบริการที่เป็นไปได้ และได้รับความสะดวกอย่างชัดเจน

• One Stop Service ทั้งในการให้บริการต่าง ๆ ของรัฐวิสาหกิจที่จุดเดียว และ / หรือการร่วมกับหน่วยงานอื่นเพื่อให้บริการร่วมกันที่จุดเดียว

รัฐวิสาหกิจสามารถให้บริการที่จุดเดียวได้เสร็จสิ้น ในกรณีที่เป็นการให้บริการภายในหน่วยงานเดียว ผู้ขอรับบริการติดต่อที่จุดเดียว ไม่ต้องติดต่อหลายจุด หลายขั้นตอน ในกรณีที่การให้บริการที่จำเป็นต้องติดต่อหลายหน่วยงาน ผู้ขอรับบริการไม่จำเป็นต้องเดินทางไปติดต่อกับทุกหน่วยงาน หากแต่ติดต่อผ่านหน่วยงานใดหน่วยงานหนึ่งเพียงหน่วยงานเดียวเท่านั้น

โดยแต่ละหน่วยงานจะต้องมีระบบการจัดการฐานข้อมูล (DBMS) ที่จะใช้สำหรับดึงข้อมูล และระบบเครือข่าย (Network) ที่ใช้สำหรับเชื่อมโยงข้อมูลกับหน่วยงานอื่น และต้องมีการตกลงกันในเรื่องของมาตรฐานรูปแบบของข้อมูล (Data Definition) ที่จะใช้ร่วมกันด้วย รวมถึงการกำหนดมาตรฐานของการเข้าถึงข้อมูลในเบื้องต้น อย่างหน่วยงานราชการที่ให้บริการ เช่น โรงพยาบาล สถานีอนามัย มีการเชื่อมโยงกับฐานข้อมูลกลาง ซึ่งใช้ในการปรับปรุง แก้ไขข้อมูลเพิ่มเติม ซึ่งระบบที่เป็นข้อมูลของทางราชการนี้ ประชาชนหรือผู้ใช้บริการสามารถติดต่อหรือดำเนินการธุรกรรมต่างๆได้ที่จุดเดียว ผู้ใช้บริการไม่จำเป็นต้องไปติดต่อกับหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องทุกหน่วยงาน

สำหรับบางรัฐวิสาหกิจ เนื่องจากกระบวนการวิธีการให้บริการที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน อาจจะเป็นในลักษณะของ Manual และมีการติดต่อกับลูกค้าหรือผู้ใช้บริการโดยตรง ดังนั้นการนำระบบสารสนเทศเข้ามาใช้ อาจจะส่งผลกระทบต่อกระบวนการวิธีการให้บริการแบบเดิม (Traditional Processing) เพราะฉะนั้นรัฐวิสาหกิจจำเป็นที่จะต้องมีการเปลี่ยนแปลง ทั้งในส่วนของบุคลากร กฎระเบียบข้อบังคับ วัฒนธรรมองค์กร และส่วนอื่น ๆ ที่มีผลโดยตรง

แนวทางโดยสรุป : One Stop Service เป็นการให้บริการต่าง ๆ ของรัฐวิสาหกิจ ณ ศูนย์บริการร่วม และ / หรือการร่วมกับหน่วยงานอื่นเพื่อให้บริการร่วมกัน ณ ศูนย์บริการร่วม เพื่อให้ประชาชน / ผู้ใช้บริการสามารถติดต่อสอบถาม ขอทราบข้อมูล ขออนุญาต หรือขออนุมัติ ได้ ณ ศูนย์บริการร่วมเพียงแห่งเดียว

ตัวอย่าง : โครงการ OSCAR (One-Stop-Change-of-Address-Reporting-Services) เป็นการให้บริการของสิงคโปร์ ซึ่งช่วยให้การเปลี่ยนที่อยู่ของชาวสิงคโปร์เป็นไปอย่างสะดวกรวดเร็ว โดยประชาชนแจ้งเปลี่ยนที่อยู่กับหน่วยงานเพียงหน่วยงานเดียว หน่วยงานอื่นๆ ที่มีฐานข้อมูลเกี่ยวกับที่อยู่นั้น จะเปลี่ยนตาม โดยที่ไม่ต้องไปแจ้งกับทุกองค์กรที่รับผิดชอบในการเปลี่ยนที่อยู่ของประชาชน

ในกรณีที่แผนงานไม่ชัดเจน หรือ ผลลัพธ์ไม่สอดคล้องกับหัวข้อประเมิน จะพิจารณาจาก :
– มีจุด One Stop Service และให้บริการได้ครอบคลุมในงานของหน่วยงานรัฐวิสาหกิจ
– จุด One Stop Service สามารถร่วมให้บริการที่เกี่ยวเนื่องกับหน่วยงานอื่นได้ เช่น ชำระ/บริการของหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวเนื่อง
– มีการจัดทำ One Stop Service กับหน่วยงานภายนอกอื่นและอยู่ที่หน่วยงานภายนอกอื่น

2.5.2 ระบบสารสนเทศที่สามารถ Share ข้อมูลกับหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องภายนอกองค์กรได้

ระบบสารสนเทศที่ต่างฝ่ายที่มีข้อมูลจะต้องหารือร่วมกันเพื่อ Share ข้อมูลในลักษณะของการเข้าสู่ข้อมูลของหน่วยงานอื่น โดยมีระบบรักษาความปลอดภัยที่ดีเพื่อป้องกันผู้ที่ไม่มีสิทธิ์ใช้ข้อมูล โดยจะต้องมีระบบการจัดการฐานข้อมูล (DBMS) ของแต่ละระบบงาน (Transaction Processing System) และระบบเครือข่าย (Network) ที่ใช้สำหรับเชื่อมโยงข้อมูลกับระบบของหน่วยงานอื่นภายนอกองค์กร และต้องมีการตกลงกันในเรื่องของมาตรฐานรูปแบบของข้อมูล (Data Definition) ที่จะใช้ร่วมกัน รวมถึงการกำหนดมาตรฐานของการเข้าถึงข้อมูลในเบื้องต้น เพื่อความปลอดภัยในการใช้ข้อมูลร่วมกัน

แนวทางโดยสรุป : ระบบสารสนเทศที่สามารถ Share ข้อมูลกับหน่วยงานอื่นภายนอกองค์กรได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยใช้มาตรฐานรหัสข้อมูลและมาตรฐานการแลกเปลี่ยนข้อมูลเดียวกัน ผ่านเครือข่าย Intranet ของภาครัฐความเร็วสูงที่มีระบบการกำกับการเข้าถึงข้อมูลที่เหมาะสม โดยมีระบบรักษาความปลอดภัยที่ดีเพื่อป้องกันผู้ที่ไม่มีสิทธิ์ใช้ข้อมูลเข้าถึงข้อมูลได้

ตัวอย่าง : การให้บริการทะเบียนราษฎร์ของกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ซึ่งระบบสารสนเทศของกรม การปกครอง ที่มีระบบการจัดการฐานข้อมูล (Database Management System) ทะเบียนราษฎร์ซึ่งสามารถเชื่อมโยง และดึงข้อมูลทะเบียนราษฎร์ จากระบบฐานข้อมูลของสำนักงานทะเบียนจังหวัดทั้ง 75 แห่งได้ ซึ่งสามารถ Share ข้อมูลกับหน่วยงานอื่น เพื่อให้บริการประชาชนได้

ในกรณีที่แผนงานไม่ชัดเจน หรือ ผลลัพธ์ไม่สอดคล้องกับหัวข้อประเมิน จะพิจารณาจาก :
– การ Share ข้อมูลกับหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องภายนอกองค์กร
– การ Share ข้อมูลเพื่อให้กระทรวงเจ้าสังกัดได้ข้อมูลที่ต้องการ
– ข้อมูลมีความทันกาล
– มี Security ที่ดีในการเข้าถึงข้อมูล

2.5.3 การดำเนินการหรือแผนงานเพื่อสนับสนุนนโยบายต่าง ๆ ที่จำเป็นจะต้องนำระบบสารสนเทศเข้ามาช่วย เช่น การปิดบัญชีรายไตรมาส เป็นต้น

การมีระบบสารสนเทศที่เหมาะสม และสามารถรองรับการดำเนินงานหรือแผนงานต่างๆ เพื่อสนับสนุนนโยบายของรัฐบาลได้อย่างมีประสิทธิภาพ

องค์กรจะต้องมีการดำเนินการหรือแผนงานที่เกี่ยวข้องกับระบบสารสนเทศ ที่สามารถจะนำมาใช้สนับสนุน หรือรองรับนโยบายต่างๆของรัฐบาล เช่น การปิดบัญชีรายไตรมาส การปิดบัญชีรายปีเพื่อส่งงบการเงินให้สำนักงาน ตรวจเงินแผ่นดิน เป็นต้น ก็จะต้องมีระบบสารสนเทศด้านการบัญชี (Accounting Information System) ที่สามารถปิดบัญชีได้อย่างทันเวลา และมีความถูกต้อง โดยอาจจะมีแผนงานในเรื่องของงบประมาณในการจัดซื้อ จัดเตรียมหรือการวางระบบ IT Infrastructure หรือ Network Architecture รวมทั้งจะต้องมีแผนงานในเรื่องของการวิเคราะห์และออกแบบระบบที่ดี (System and Analysis Design Method) ประกอบกับแนวโน้มหรือการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีใหม่ๆที่จะเกิดขึ้นในอนาคต ซึ่งแผนงานดังกล่าวสามารถแสดงถึงความพร้อม และรองรับ Application Software ใหม่ๆ ที่ แต่ละองค์กรจะต้องพัฒนาขึ้น

แนวทางโดยสรุป : การดำเนินการหรือแผนงาน ที่แสดงถึงความพร้อมที่จะตอบสนองต่อนโยบายต่าง ๆ ที่จำเป็นจะต้องนำระบบสารสนเทศเข้ามาช่วยสนับสนุนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ตัวอย่าง : นโยบาย 30 บาท รักษาทุกโรคของรัฐบาล ซึ่งส่งผลให้โรงพยาบาลของรัฐทุกแห่งจะต้องมีระบบสารสนเทศ เช่น ระบบฐานการจัดการฐานข้อมูล (DBMS) ของโรงพยาบาลแต่ละแห่ง ซึ่งระบบฐานข้อมูลจะต้องสามารถเก็บข้อมูล ประวัติของผู้ที่สนใจเข้าร่วมโครงการ 30 บาทรักษาทุกโรค รองรับจำนวนผู้ที่จะมาสมัครเข้าเป็นสมาชิก และสามารถที่จะเชื่อมโยงเข้ากับฐานข้อมูลของโรงพยาบาลแต่ละแห่งของรัฐบาลได้ และสามารถที่จะใช้ข้อมูลร่วมกัน เพื่อให้เกิดความสะดวกรวดเร็วในการให้บริการ และการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ เช่น หากผู้ใช้บริการทำบัตร 30 บาทรักษาทุกโรคกับโรงพยาบาลที่หนึ่ง ก็จะต้องสามารถนำบัตรเดียวกันนี้ไปใช้กับโรงพยาบาลของรัฐบาลอีกที่หนึ่งได้ โดยโรงพยาบาลที่มีการเชื่อมโยงข้อมูลจากระบบฐานข้อมูลของโรงพยาบาลที่มีข้อมูลของผู้ใช้บริการอยู่แล้ว ก็สามารถที่จะนำข้อมูลของผู้ใช้บริการดังกล่าวมาใช้ได้ทันที ไม่จำเป็นต้องมีการลงบันทึกประวัติผู้ใช้หรือทำการสมัครสมาชิกใหม่ ซึ่งเป็นการจัดเก็บข้อมูลที่ซ้ำซ้อน และสูญเสียเวลาในการปฏิบัติงานโดยไม่จำเป็น

ในกรณีที่แผนงานไม่ชัดเจน หรือ ผลลัพธ์ไม่สอดคล้องกับหัวข้อประเมิน จะพิจารณาจาก :
– มีการดำเนินการหรือแผนงานที่เกี่ยวข้องกับระบบสารสนเทศเพื่อนำมาใช้สนับสนุนหรือรองรับนโยบายต่าง ๆ ของรัฐ เช่น การปิดบัญชีรายไตรมาสได้ภายใน 45 วัน และปิดบัญชีรายปีได้ภายใน 90 วัน เป็นต้น
– ได้ดำเนินการตามนโยบายที่สำคัญขององค์กรที่มีความจำเป็นต้องนำระบบสารสนเทศเข้ามาใช้อย่างสมบูรณ์

2.5.4 การเปิดเผยข้อมูลต่างๆ ผ่านทางเว็บไซต์อย่างเหมาะสม

เว็บไซต์เป็นช่องทางที่ได้รับความนิยมในปัจจุบัน ดังนั้นจึงจำเป็นจะต้องมีข้อมูลที่เหมาะสมและทันกาลเพื่ออำนวยความสะดวกและเป็นข้อมูลสำหรับผู้ที่สนใจให้สามารถติดตามได้อย่างสม่ำเสมอ

แนวทางโดยสรุป : การเปิดเผยข้อมูลผ่านทางเว็บไซต์ทั้งทางด้านการเงินและมิใช่การเงินโดยมีเนื้อหาที่เพียงพอเหมาะสมกับความต้องการของผู้ที่สนใจติดตามข้อมูล รวมถึงมีการปรับปรุงข้อมูลให้ทันสมัยอยู่เสมอ และสะดวกในการเข้าถึงหรือค้นหาข้อมูล อย่างไรก็ตามข้อมูลที่เปิดเผยต้องอยู่ในกรอบที่องค์กรสามารถเปิดเผยต่อสาธารณชนได้

ตัวอย่าง : เว็บไซต์ควรประกอบด้วยข้อมูลทางด้านการเงินและไม่ใช่การเงิน เช่น รายงานประจำปี ผลการดำเนินงาน ผู้บริหาร โครงสร้างองค์กร ข้อมูลทางสถิติต่าง ๆ ข่าวสารสำคัญขององค์กร รายละเอียดของช่องการติดต่อกับองค์กรที่มีสาระพอเพียงและมีข้อมูลที่ทันกาล เป็นต้น

ในกรณีที่แผนงานไม่ชัดเจน หรือ ผลลัพธ์ไม่สอดคล้องกับหัวข้อประเมิน จะพิจารณาจาก :
– ความทันสมัยของข้อมูลในเว็บไซต์ และความสะดวกในการค้นหาข้อมูล
– รายละเอียดในเว็บไซต์ เช่น
o มีประวัติ ภารกิจ โครงสร้าง
o มีที่อยู่ เบอร์โทรศัพท์ (ลงระดับฝ่าย) e-mail
o มีข่าวทั่วไป ข่าวของหน่วยงาน
o มีภาษาเพื่อเลือกแสดงผลมากกว่า 1 ภาษา
o มี link ทั่วไป และ link ที่เกี่ยวข้อง
o มีข้อมูลกฎระเบียบ ขั้นตอนบริการ แบบฟอร์มดาวน์โหลด
o มีคำแนะนำ website หรือ ผัง website
o เปิดเผยรายงานประจำปี
o การเปิดเผยข้อมูลด้านการเงินรายปี/รายไตรมาส
o มีการเปิดเผยข้อมูลด้านผลการดำเนินงาน (Operation)

ในความตั้งใจจริงของผมแล้ว ผมตั้งใจไว้ว่าจะจบการนำเสนอในเรื่องของเกณฑ์การประเมินผลการบริหารจัดการสารสนเทศฯ ในวันนี้ แต่ด้วยความที่มีหลักเกณฑ์และประเด็นในการพิจารณาที่สำคัญและค่อนข้างละเอียด ผมจึงขอยกประเด็นการพิจารณาด้านระบบสารสนเทศที่ตอบสนองต่อความต้องการของผู้มีส่วนได้เสียภายในองค์กรไปนำเสนอในครั้งต่อไปนะครับ

สวัสดีครับ วันนี้ผมจะนำเสนอต่อในเรื่องของเกณฑ์ประเมินการบริหารความเสี่ยงของรัฐวิสาหกิจ ปี 2553 ให้จบ หลังจากที่ได้นำเสนอมาหลายตอนเนิ่นนานแล้ว และผมจะได้ต่อในเรื่องของเกณฑ์การประเมินการบริหารจัดการสารสนเทศ (IT) ปี 2553 ซึ่งตั้งใจไว้ว่าจะนำเสนอให้ทันภายในปีนี้ เพื่อที่ รส. และหน่วยงานภายใต้การกำกับดูแล จะได้เตรียมความพร้อมรับการประเมิน ประจำปี 2553 กัน ฉะนั้น เราไปต่อในส่วนที่เหลือกันเลยดีกว่าครับ

6. กระบวนการบริหารความเสี่ยงเป็นกิจกรรมประจำวันของทุกหน่วยงาน และเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญของการพิจารณาผลตอบแทน และ/หรือความดีความชอบ

6.1แผนงานในการบริหารความเสี่ยง มีความสอดคล้องกับ Performance Evaluation ขององค์กร

6.2 มีแผนงานในการประเมินผลการดำเนินงานของแต่ละบุคคล หรือสายงานในองค์กรที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการบริหารความเสี่ยง โดยมีประเด็นในการประเมิน เช่น ความรับผิดชอบและการสนับสนุนกระบวนการบริหารความเสี่ยง และกรอบการบริหารความเสี่ยงที่แต่ละบุคคล หรือสายงานมีต่อองค์กร และการวัดระดับของความเสี่ยงที่บุคคล หรือสายงานนั้นเป็นผู้รับผิดชอบว่า ความเสี่ยงได้รับการจัดการอย่างมีประสิทธิผลเพียงใด

6.3 มีการกำหนดเป้าหมายร่วมกันในแต่ละหน่วยงาน เพื่อนำไปสู่การบริหารความเสี่ยงขององค์กรโดยรวม และมีการติดตามประเมินผลงานอย่างต่อเนื่อง

7. มีการบริหารความเสี่ยงและมีการสนับสนุนการบริหารฯ เพื่อสร้างสรรค์มูลค่าให้กับองค์กร (Value Creation) ซึ่งมูลค่า (Value) ขององค์กรอาจพิจารณาได้จาก Value ที่รัฐวิสาหกิจระบุไว้

7.1 องค์กรมีการบริหารความเสี่ยงของการสูญเสีย “โอกาสของธุรกิจ” การที่องค์กรสามารถพลิกผันเหตุการณ์/วิกฤติให้เป็นโอกาสทางธุรกิจ ซึ่งส่งผลให้เกิดการได้เปรียบทางการแข่งขัน โดยที่ “โอกาสของธุรกิจ” อาจพิจารณาจากการวิเคราะห์ “SWOT” ขององค์กร

7.2 การที่องค์กรมีการบริหารความเสี่ยง เพื่อสร้างความมั่นใจถึงการเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้ (Learning Organization) ซึ่งจะส่งเสริมพัฒนาทักษะ ความสามารถ ความคิดสร้างสรรค์ของบุคลากร รวมถึงการส่งเสริมและสร้างบรรยากาศ เพื่อก่อให้เกิดนวัตกรรมและการสร้างสรรค์ขององค์กรเช่นเดียวกัน

8. ผลการบริหารความเสี่ยงที่เกิดขึ้นจริง

8.1 การดำเนินกิจกรรมตามแผนบริหารความเสี่ยง

8.2 ระดับความเสี่ยงที่ลดลง โดยพิจารณาจากความเสี่ยงหลักขององค์กร โดยพิจารณาเฉพาะความเสี่ยงที่มีระดับความเสียหายอยู่ในช่วงปานกลาง ถึง สูงมาก (ระดับความเสียหาย = ระดับของความรุนแรง x โอกาสของการเกิดความเสี่ยง)

แต่อย่างไรก็ตาม ระดับความเสี่ยงที่ลดลง จะต้องครอบคลุมความเสี่ยงที่สามารถระบุได้ว่าเป็น Strategic Risk /Operational Risk/ Financial Risk และ Compliance Risk (S-O-F-C)

8.3 ในกรณีที่มี Risk Appetite รายปัจจัยเสี่ยง ที่ระบุเป้าหมายเชิงปริมาณในปี 2552 รัฐวิสาหกิจต้องสามารถดำเนินการบริหารความเสี่ยงดังกล่าว แล้วมีผลลัพธ์เป็นไปตามเป้าหมายของ Risk Appetite /ดีกว่าเป้าหมายของ Risk Appetite ที่กำหนด

สวัสดีครับ ผมได้นำเสนอเรื่องของแนวทางการประเมินผลการดำเนินงานของรัฐวิสาหกิจ ประจำปี 2553 ไปแล้วใน 2 – 3 ครั้งที่ผ่านมา จากที่ได้กล่าวไปแล้วว่า แนวทางที่ใช้ในการยกระดับและขับเคลื่อนรัฐวิสาหกิจใหม่ โดยใช้หลักการ GRC เป็นเกณฑ์พิจารณาเบื้องต้นนั้น มี 2 ส่วน และได้มีการเพิ่มเติม ปรับปรุง เปลี่ยนแปลงไปจากเกณฑ์การประเมินผลในปี 2552 ซึ่งได้นำเสนอเกณฑ์การพิจารณาการบริหารความเสี่ยงที่เป็นเกณฑ์การประเมินในส่วนแรกไปแล้ว แต่ยังไม่จบแค่นั้นครับ

วันนี้ ผมจะมานำเสนอต่อถึงการประเมินคะแนนในส่วนที่สอง ซึ่งเป็นเกณฑ์ประเมินเพื่อสนับสนุนระบบการบริหารความเสี่ยงให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ไปติดตามกันต่อเลยนะครับ

ส่วนที่สอง เกณฑ์เพิ่มเติมเพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพการบริหารความเสี่ยง

1. การบริหารเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการจัดการที่ดี
1.1. ฝ่ายบริหารของรัฐวิสาหกิจจัดให้มีคณะทำงานหรือผู้รับผิดชอบด้าน IT และ ITG และกำหนดหน้าที่ความรับผิดชอบในการดำเนินงาน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการดำเนินงานขององค์กร

1.2. คณะกรรมการรัฐวิสาหกิจมีการติดตามดูแลวิธีการที่ฝ่ายบริหารใช้ประโยชน์จาก IT เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้

การสร้างมูลค่าเพิ่ม หมายรวมถึง
– การสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับองค์กรในด้านการเงินโดยการเพิ่มขึ้นของรายได้และควบคุมค่าใช้จ่ายตามเป้าหมายที่กำหนด เป็นต้น
– การสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับองค์การทางด้านการปฏิบัติงานที่มีประสิทธิภาพโดยการให้บริการที่รวดเร็ว หรือ สร้างความพึงพอใจให้กับลูกค้าสูงสุด เช่น One Stop Service เป็นต้น
– การสร้างความมั่นใจถึงการปฏิบัติตามกฎหมาย กฎ ระเบียบ ข้อบังคับ การปฏิบัติตามและการบริหารสัญญา

1.3. คณะกรรมการตรวจสอบได้แสดงถึงหน้าที่และความรับผิดชอบในการกำกับดูแลและติดตามการจัดการกระบวนการป้องกันความ เสียหาย การปรับปรุง รวมถึงเสนอแนะแก่ฝ่ายตรวจสอบด้านการจัดการที่ดีทางด้าน IT

1.4. คณะกรรมการตรวจสอบทบทวนกฎบัตร (Charter) ของคณะกรรมการตรวจสอบในส่วนที่เกี่ยวข้องกับด้านการจัดการ IT

1.5. ระบบ e-DOC (Electronic Department Operation Center) ของรัฐวิสาหกิจแล้วเสร็จ

1.6. มีระบบการจัดการดำเนินธุรกิจอย่างต่อเนื่อง (Business Continuity Management : BCM) ของงานหลักๆ ทุกด้าน โดยควรมีการวิเคราะห์ผลกระทบต่อธุรกิจ (Business Impact Analysis : BIA) เพื่อให้ความมั่นใจอย่างสมเหตุสมผลว่าธุรกิจจะไม่มีปัญหาในสถานการณ์ฉุกเฉินต่างๆ อย่างเป็นรูปธรรม เป็นต้น

โดย BCM มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ธุรกิจสามารถดำเนินการได้อย่างต่อเนื่อง ด้วยการจัดการที่ดี (ด้าน IT, IT Related และ Non-IT จากสถานการณ์ต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ )

1.7. คณะกรรมการรัฐวิสาหกิจจัดให้มีการจัดการที่ดีถึงกลยุทธ์ทางด้าน IT ของรัฐวิสาหกิจ เช่น การจัดตั้งคณะอนุกรรมการการกำหนดกลยุทธ์ทางด้าน IT (IT Strategy Committee) เป็นต้น

1.8. ฝ่ายบริหารมีการประเมินศักยภาพของ IT และการจัดการอย่างสม่ำเสมอ ทั้งทางด้านการเงินและมิใช่การเงิน เช่น อัตราการเพิ่มของผลตอบแทนที่ได้จากการลงทุนทางด้าน IT และระยะเวลาของการเปลี่ยนแปลงกระบวนการและระบบการทำงาน เป็นต้น

1.9. คณะกรรมการรัฐวิสาหกิจจัดให้มีกระบวนการสร้างความมั่นใจถึงความสมดุลระหว่างผลตอบแทนจากการลงทุนและการจัดการด้าน IT กับความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น

1.10. คณะกรรมการรัฐวิสาหกิจ มีการสร้างเกณฑ์วัดคุณภาพงานและผลสำเร็จของกลยุทธ์หรือนโยบายและการจัดการด้าน IT ตามที่กำหนดไว้ เช่น กลยุทธ์หรือนโยบายด้าน IT ในการสนับสนุนให้องค์กรมีผลตอบแทนจากการลงทุนที่มากขึ้น กลยุทธ์หรือนโยบายด้าน IT ในการกำหนดมาตรฐานการปฏิบัติงานขององค์กร เป็นต้น

นี่เป็นเพียงเกณฑ์การประเมินในข้อแรกเท่านั้น ยังมีเกณฑ์ที่ใช้ในการประเมินอีกหลายข้อ ซึ่งผมจะนำเสนอในโอกาสต่อไปครับ

เมื่อครั้งที่ก่อน ผมได้พูดคุยกันไปบ้างแล้ว ถึงเรื่องการประเมินผลการบริหารความเสี่ยงของรัฐวิสาหกิจ ที่ทาง สคร. / กระทรวงการคลัง ร่วมกับคณะอนุกรรมการฯ และ ทริส กำหนดแนวทางที่ใช้ในการขับเคลื่อนรัฐวิสาหกิจใหม่ ซึ่งจะใช้ในปี 2553 โดยใช้หลักการ GRC เป็นเกณฑ์เบื้องต้น

วันนี้เรามาดูกันว่า แนวทางที่ใช้ในการขับเคลื่อนรัฐวิสาหกิจใหม่ ทั้ง 2 ส่วน ดังที่กล่าวไปแล้ว ในเกณฑ์ใดบ้างที่มีการเพิ่มเติม ปรับปรุง เปลี่ยนแปลงไปจากเกณฑ์ประเมินผลฯ ปี 2552 และมีเกณฑ์การพิจารณาอย่างไรกันบ้าง

ส่วนที่หนึ่ง เกณฑ์การพิจารณาการบริหารความเสี่ยง
ระดับ 1 : การบริหารความเสี่ยงน้อยมาก ได้แก่ รัฐวิสาหกิจที่มีการบริหารความเสี่ยงโดยมีแนวทางบริหารความเสี่ยงในเชิงรับ/ในระดับเบื้องต้น การบริหารความเสี่ยงยังไม่เป็นระบบ รัฐวิสาหกิจไม่มีคณะทำงานเพื่อจัดการความเสี่ยงในรูปแบบบูรณาการและไม่มีการจัดทำคู่มือการบริหารความเสี่ยง

1. มีแนวทางบริหารความเสี่ยงในเชิงรับเป็นส่วนใหญ่หรือมีการบริหารความเสี่ยงในระดับเบื้องต้น

1.1. รัฐวิสาหกิจขาดการบริหารจัดการความเสี่ยง การพิจารณาปัจจัยเสี่ยงหรือการดำเนินการแก้ไขปัญหาเป็นการดำเนินการภายหลังจากที่เกิดเหตุการณ์หรือความเสียหายแล้ว เช่น ในกรณีที่รัฐวิสาหกิจ มีธุรกรรมเกี่ยวกับเงินตราต่างประเทศ แต่ไม่ได้มีการบริหารความเสี่ยงด้านอัตราแลกเปลี่ยนเลย ต่อเมื่อมีความเสียหาย เช่น การขาดทุนจากอัตราแลกเปลี่ยนเกิดขึ้นจากความผันผวนของอัตราแลกเปลี่ยน รัฐวิสาหกิจจึงเริ่มศึกษาหรือบริหารความเสี่ยงจากอัตราแลกเปลี่ยน เป็นต้น

1.2. รัฐวิสาหกิจยังไม่มีการดำเนินการเบื้องต้น โดยการกำหนดกระบวนการ/ดำเนินการสร้างความตระหนักเกี่ยวกับความสำคัญหรือความรู้ความเข้าใจของการบริหารความเสี่ยงในองค์กรต่อคณะกรรมการ ผู้บริหาร และพนักงานเท่านั้น ซึ่งกระบวนการสร้างความรู้ความเข้าใจดังกล่าว เช่น การจัดสัมมนาทั้งภายนอกและภายในองค์กรการจัดนิทรรศการ ป้ายประชาสัมพันธ์ วารสารภายใน และเสียงตามสาย เป็นต้น

การฝึกอบรม/ชี้แจง/ทำความเข้าใจถึงพื้นฐานด้านการบริหารความเสี่ยง ต้องมีการให้ความรู้กับผู้บริหาร (3 อันดับแรก) และพนักงาน (พนักงานทุกคนในกรณีที่เป็นองค์กรขนาดเล็ก / ในกรณีองค์กรขนาดใหญ่ ต้องมีการสื่อสารและฝึกอบรม/ชี้แจง/ทำความเข้าใจถึงพื้นฐานด้านการบริหาร

ความเสี่ยงสำหรับพนักงานในระดับที่เกี่ยวข้องในการรับผิดชอบในแต่ละปัจจัยเสี่ยง) และมีการสื่อสารสำหรับนโยบายหลักปฏิบัติในการบริหารความเสี่ยง

2. แนวทางในการบริหารความเสี่ยงยังไม่เป็นระบบ โดยเข้าเกณฑ์ข้อใดข้อหนึ่ง ดังต่อไปนี้

2.1. รัฐวิสาหกิจยังมีองค์ประกอบหลักของการบริหารจัดการความเสี่ยงที่ดีที่ไม่ครบถ้วน ซึ่งองค์ประกอบหลักๆ ที่ดี ได้แก่
1) นโยบาย วัตถุประสงค์ ขอบเขตของการดำเนินงาน ระยะเวลาและกิจกรรมในการดำเนินการ รวมถึงการกำหนดผู้รับผิดชอบในการดำเนินงาน
2) การระบุความเสี่ยง เป็นการพิจารณาว่ามีความเสี่ยงใดบ้างที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินกิจการขององค์กร เช่น ความเสี่ยงทางการเงิน อาจประกอบด้วย ความเสี่ยงด้านอัตราดอกเบี้ยความเสี่ยงด้านอัตราแลกเปลี่ยน และความเสี่ยงด้านสภาพคล่อง หรือ ความเสี่ยงด้านการดำเนินงาน อาจประกอบไปด้วย ความเสี่ยงด้านการบริหารและการจัดการ เป็นต้น
3) การระบุถึงระดับความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นได้จากความเสี่ยงแต่ละประเภท (ระดับ
ความเสียหาย = ระดับของความรุนแรง x โอกาสของการเกิดความเสี่ยง) และมีการจัดลำดับความเสี่ยงจากผลการวิเคราะห์ความเสียหายข้างต้น
4) การกำหนดวิธีการจัดการต่อความเสี่ยงที่ระบุไว้ในข้อ 2)
5) การทำรายงานการบริหารความเสี่ยงและการประเมินผลการบริหารความเสี่ยง

2.2. รัฐวิสาหกิจไม่มีการควบคุมภายในตามฐานความเสี่ยง (Risk Based Internal Control)

2.3. รัฐวิสาหกิจมีองค์ประกอบหลักข้างต้นของการบริหารจัดการความเสี่ยงที่ดีครบถ้วนทั้ง 5 องค์ประกอบ แต่ขาดการกำหนดวิธีการจัดการต่อความเสี่ยงที่มีลำดับความเสี่ยงสูง

2.4. การดำเนินการของรัฐวิสาหกิจขาดความสอดคล้องระหว่างองค์ประกอบหลักทั้ง 5 องค์ประกอบข้างต้น เช่น
– มีการระบุการกำหนดวิธีการจัดการต่อความเสี่ยงไม่ครบหรือไม่ตรงตามที่วิเคราะห์และระบุ เช่น ระบุความเสี่ยงครบทั้ง 4 ประเภท แต่มีการจัดการต่อความเสี่ยงเพียง 3 ประเภทเท่านั้น
– การระบุถึงความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นได้จากความเสี่ยงแต่ละประเภท ไม่ครบหรือ
ไม่สอดคล้องกับความเสี่ยงที่ระบุไว้ เช่น ระบุความเสี่ยงครบทั้ง 4 ประเภท แต่มีการระบุถึงความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้น (ระดับความรุนแรง x โอกาสของการเกิดความเสี่ยง) เพียง 3 ประเภทเท่านั้น
– การจัดทำรายงานการบริหารความเสี่ยงและการประเมินผล ไม่ครบหรือไม่สอดคล้องกับ
ความเสี่ยงที่ระบุไว้ เป็นต้น เช่น ระบุความเสี่ยงครบทั้ง 4 ประเภท แต่มีการจัดทำรายงาน
การบริหารความเสี่ยงและการประเมินผลเพียง 3 ประเภทเท่านั้น เป็นต้น

3. รัฐวิสาหกิจไม่มีคณะทำงาน หน่วยงานหรือผู้รับผิดชอบเพื่อบริหารจัดการความเสี่ยงในระดับองค์กร

4. รัฐวิสาหกิจไม่มีคู่มือการบริหารความเสี่ยง

ระดับ 2 : การบริหารความเสี่ยงเบื้องต้นที่มีระบบ
ระดับที่ 2 การบริหารความเสี่ยงเบื้องต้นที่มีระบบ ได้แก่ รัฐวิสาหกิจที่มีการบริหารความเสี่ยงที่เป็นกลยุทธ์ระยะสั้น มีคณะทำงาน/กอง/งาน/ฝ่ายเพื่อจัดการความเสี่ยงในรูปแบบบูรณาการ มีองค์ประกอบในการบริหารความเสี่ยงที่ดีครบถ้วน โดยมีการวิเคราะห์ระดับความรุนแรง (I/L) ที่ชัดเจนเป็นระบบ และ มีคู่มือการบริหารความเสี่ยงตามเกณฑ์ และเผยแพร่ให้พนักงานทุกระดับ

1. การบริหารความเสี่ยงของรัฐวิสาหกิจเป็นกลยุทธ์ระยะสั้น

1.1. แผนงานการบริหารความเสี่ยงปรากฏในแผนกลยุทธ์ประจำปีของ รส.

1.2. เป้าหมายในแผนบริหารความเสี่ยง สอดคล้องกับเป้าหมายที่ระบุในแผนปฏิบัติการประจำปีของ รส.

1.3. การดำเนินงานจัดทำแผนบริหารความเสี่ยงประจำปี ต้องมีการพิจารณาแผนการปฏิบัติการประจำปีของ รส. ที่เป็นแผนงานปกติ (แผนงานควบคุมภายใน) ที่จะจัดการความเสี่ยงที่มีอยู่ (Inherent Risk) ได้ว่ามีความเหมาะสมและ/หรือมีความเพียงพอหรือไม่ หากมีความไม่เหมาะสมและ/หรือมีความไม่เพียงพอ จะมีการหารือร่วมกันระหว่างหน่วยงานที่รับผิดชอบในการจัดทำแผน และหน่วยงานบริหารความเสี่ยง

2. รัฐวิสาหกิจมีคณะทำงาน/กอง/งาน/ฝ่ายเพื่อจัดการความเสี่ยงในรูปแบบบูรณาการ เพื่อรับผิดชอบและติดตาม ในการบริหารจัดการความเสี่ยง ซึ่งโครงสร้างของคณะทำงานหรือผู้รับผิดชอบยังเป็นลักษณะเฉพาะกาล (เช่น คณะทำงานมีอายุการทำงานเพียง 1 ปี หรือ มีการทำงานเฉพาะเรื่องเพื่อเสนอเข้าคณะกรรมการพิจารณาเป็นคราวไป เป็นต้น) และ/หรือยังไม่มีการทำงานที่เป็นรูปธรรมอย่างจริงจัง (ผลงานที่เป็นรูปธรรม ได้แก่ ผลงานที่นอกเหนือจากการประชุม เช่น การมีโครงการนำร่องในการพัฒนาระบบบริหารความเสี่ยง เป็นต้น)

3. มีองค์ประกอบในการบริหารความเสี่ยงที่ดีครบถ้วน โดยมีการวิเคราะห์ระดับความรุนแรง (I/L) ที่ชัดเจนเป็นระบบ

3.1. รัฐวิสาหกิจมีองค์ประกอบหลักของการบริหารจัดการความเสี่ยงที่ดีครบถ้วน แต่ยังมีการบริหาร ความเสี่ยงในแต่ละปัจจัยเสี่ยงอยู่ ซึ่งองค์ประกอบหลักของการบริหารจัดการความเสี่ยงที่ดี ได้แก่
1) นโยบาย วัตถุประสงค์ ขอบเขตของการดำเนินงาน ระยะเวลาและกิจกรรมในการดำเนินการ รวมถึงการกำหนดผู้รับผิดชอบในการดำเนินงาน
2) การระบุความเสี่ยง เป็นการพิจารณาว่ามีความเสี่ยงใดบ้างที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินกิจการขององค์กร เช่น ความเสี่ยงทางการเงิน อาจประกอบด้วย ความเสี่ยงด้านอัตราดอกเบี้ย ความเสี่ยงด้านอัตราแลกเปลี่ยน และความเสี่ยงด้านสภาพคล่อง หรือ ความเสี่ยงด้านการดำเนินงาน อาจประกอบไปด้วยความเสี่ยงด้านการบริหารและการจัดการ เป็นต้น
3) การระบุถึงระดับความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นได้จากความเสี่ยงแต่ละประเภท (ระดับ
ความเสียหาย = ระดับของความรุนแรง x โอกาสของการเกิดความเสี่ยง) และมีการจัดลำดับความเสี่ยงจากผลการวิเคราะห์ความเสียหายข้างต้น
4) การกำหนด/คัดเลือกวิธีการจัดการต่อความเสี่ยงที่ระบุไว้ในข้อ 2) โดยพิจารณาถึงผลกระทบและโอกาสที่จะเกิด ค่าใช้จ่ายและผลประโยชน์ที่ได้ และระดับความเสี่ยงที่ยอมรับได้ของความเสี่ยงที่เหลืออยู่ (Residual Risk) ขององค์กร
5) การทำรายงานการบริหารความเสี่ยงและการประเมินผลของการบริหารความเสี่ยง โดยการระบุความเสี่ยงต้องระบุความเสี่ยงครบทุกด้าน (เช่น ความเสี่ยงทั้ง 4 ด้านตามที่กระทรวงการคลังระบุ ได้แก่ ความเสี่ยงด้านการเงิน (Financial Risk) ความเสี่ยงด้านการดำเนินงาน (Operational Risk) ความเสี่ยงด้านธุรกิจ (Business Risk) และความเสี่ยงจากเหตุการณ์ภายนอก (Event Risk) เป็นต้น หรือ ความเสี่ยง 4 ด้านที่แบ่งออกเป็น Strategic Risk /Operational Risk/ Financial Risk และ Compliance Risk (S-O-F-C)

3.2. การดำเนินงานบริหารความเสี่ยงดังกล่าวเป็นการดำเนินงานเฉพาะส่วนหรือฝ่าย ไม่ใช่ในระดับองค์กร และ/หรือไม่ครบถ้วนตามที่ระบุและวิเคราะห์ไว้ หรือรัฐวิสาหกิจไม่มีการจัดทำ Risk Map (การแสดงความสัมพันธ์ของความเสี่ยงในแต่ละส่วนขององค์กร เพื่อแสดงผลกระทบของความเสี่ยงที่มีต่อกันในแต่ละฝ่าย เพื่อสะท้อนถึงภาพรวมความเสี่ยงขององค์กร) โดยระบุถึงสาเหตุของความเสี่ยงในแต่ละด้าน รวมถึงมีการวิเคราะห์ปัญหาที่เกิดขึ้น เพื่อที่จะทราบถึงต้นเหตุของการเกิดความเสี่ยงนั้น ๆ

3.3. รส. โดยมีการวิเคราะห์ระดับความรุนแรง (I/L) ที่ชัดเจนเป็นระบบ ทั้งนี้ รส. จะต้องใช้ฐานข้อมูลในอดีต หรือการคาดการณ์ในอนาคตเพื่อประกอบกับการกำหนดระดับความรุนแรงของแต่ละปัจจัยเสี่ยง โดยต้องสัมพันธ์กับขอบเขตระดับความเสี่ยงที่องค์กรสามารถรับได้ (Risk Boundary)

4. รัฐวิสาหกิจมีการจัดทำคู่มือบริหารความเสี่ยง และเผยแพร่ให้กับพนักงานทุกระดับ
คู่มือการบริหารความเสี่ยงที่ดี ควรประกอบไปด้วย
1) โครงสร้างของการบริหารความเสี่ยงขององค์กร (หน่วยงานที่รับผิดชอบด้านการบริหารความเสี่ยง / ระบบการติดตามงาน/การรายงานผลการบริหารความเสี่ยง)
2) นโยบาย วัตถุประสงค์ ขอบเขตของการดำเนินงาน ระยะเวลาและกิจกรรมในการดำเนินการ รวมถึงการกำหนดผู้รับผิดชอบในการดำเนินงาน
3) การระบุความเสี่ยง เป็นการพิจารณาว่ามีความเสี่ยงใดบ้างที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินกิจการขององค์กร เช่น ความเสี่ยงทางการเงิน อาจประกอบด้วย ความเสี่ยงด้านอัตราดอกเบี้ย ความเสี่ยงด้านอัตราแลกเปลี่ยน และความเสี่ยงด้านสภาพคล่อง หรือ ความเสี่ยงด้านการดำเนินงาน อาจประกอบไปด้วยความเสี่ยงด้านการบริหารและการจัดการ เป็นต้น
4) การระบุถึงระดับความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นได้จากความเสี่ยงแต่ละประเภท (ระดับความเสียหาย = ระดับของความรุนแรง x โอกาสของการเกิดความเสี่ยง) และมีการจัดลำดับความเสี่ยงจากผลการวิเคราะห์ความเสียหายข้างต้น
5) การกำหนด/คัดเลือกวิธีการจัดการต่อความเสี่ยงที่ระบุไว้ในข้อ 2) โดยพิจารณาถึงผลกระทบและโอกาสที่จะเกิด ค่าใช้จ่ายและผลประโยชน์ ที่ได้ และระดับความเสี่ยงที่ยอมรับได้ของ ความเสี่ยงที่เหลืออยู่ (Residual Risk) ขององค์กร
6) การทำรายงานการบริหารความเสี่ยงและการประเมินผลของการบริหารความเสี่ยง
รวมถึงคู่มือการบริหารความเสี่ยงดังกล่าวต้องมีการเผยแพร่ให้กับพนักงานทุกระดับผ่านช่องทางที่เหมาะสม โดย รส. จะต้องมีกระบวนการในการตรวจสอบถึงความเข้าใจของผู้บริหารและพนักงานในคู่มือดังกล่าว หากผลสำรวจถึงความเข้าใจในคู่มือต่ำกว่าที่ รส. ที่ประมาณการไว้ รส. ต้องดำเนินการปรับปรุงในจุดที่ต้องการแก้ไข อย่างเร่งด่วน และเผยแพร่ใหม่ในช่วงปีที่ประเมิน

สำหรับเกณฑ์การพิจารณาการบริหารความเสี่ยง ระดับ 3 เรื่องการบริหารความเสี่ยงในเชิงบูรณาการ ในส่วนที่ 1 นี้นั้น ผมจะขอไปต่อในคราวหน้านะครับ